O 1 outubro de 1931, as mulleres obtiveron o dereito ao voto en España por 161 votos fronte a 131

O 1 outubro de 1931, as mulleres obtiveron o dereito ao voto en España por 161 votos fronte a 131. A deputada Clara Campoamor defendeuno así fronte a Vitoria Kent:  "Señores deputados: lonxe eu de censurar nin de atacar as manifestacións da miña colega, señorita Kent, comprendo, pola contra, a tortura do seu espírito ao verse hoxe en transo de negar a capacidade inicial da muller. Creo que polo seu pensamento debeu de pasar, nalgunha forma, a amarga frase de Anatole France cando nos fala daqueles socialistas que, forzados pola necesidade, ían ao Parlamento para lexislar contra os seus.

Respecto da serie de afirmacións que se fixeron esta tarde contra o voto da muller, hei de dicir, con toda a consideración necesaria, que non están apoiadas na realidade. Tomemos ao azar algunhas delas. Que cando as mulleres se  levantaron para protestar da guerra de Marrocos? Primeiro: e por que non os homes? Segundo: quen protestou e se levantou en Zaragoza cando a guerra de Cuba máis que as mulleres? Quen nutriu a manifestación  en prol das responsabilidades do Ateneo, con motivo do desastre de Annual, máis que as mulleres, que ían en maior número que os homes?

As mulleres! Como pode dicirse que cando as mulleres dean sinais de vida pola República concederáselles como premio o dereito para votar? É que non loitaron as mulleres pola República? É que ao falar con eloxio das mulleres obreiras e das mulleres universitarias non está a cantar a súa capacidade? Ademais, ao falar das mulleres obreiras e universitarias, vai ignorar a todas as que non pertencen a unha clase nin á outra? Non sofren estas as consecuencias da lexislación? Non pagan os impostos para soster ao Estado na mesma forma que as outras e que os homes? Non reflúe sobre elas toda a consecuencia da lexislación que se elabora aquí para os dous sexos, pero soamente dirixida e matizada por un? Como pode dicirse que a muller non loitou e que necesita unha época, longos anos de República, para demostrar a súa capacidade? E por que non os homes? Por que o home, ao advenimiento da República, ha de ter os seus dereitos e han de poñerse nun lazareto os da muller?

Pero, ademais, señores deputados, os que votastes pola República, e a quen vos votou os republicanos, meditade un momento e dicide se votastes sós, se vos votaron só os homes. Estivo ausente do voto a muller? Pois entón, se afirmades que a muller non inflúe para nada na vida política do home, estades -fixádevos ben- afirmando a súa personalidade, afirmando a resistencia para acatalos. E é en nome desa personalidade, que coa vosa repulsa recoñecedes e declarades, polo que pechades as portas á muller en materia electoral? É que tedes dereito a facer iso? Non; tedes o dereito que vos deu a lei, a lei que fixestes vós, pero non tedes o dereito natural fundamental, que se basea no respecto a todo ser humano, e o que facedes é detentar un poder; deixade que a muller se manifeste e veredes como ese poder non podedes seguir detentándoo.

Non se trata aquí esta cuestión desde o punto de vista do principio, que farto está claro, e nas vosas conciencias repercute, que é un problema de ética, de pura ética recoñecer á muller, ser humano, todos os seus dereitos, porque xa desde Fitche, en 1796, aceptouse, en principio tamén, o postulado de que só aquel que non considere á muller un ser humano é capaz de afirmar que todos os dereitos do home e do cidadán non deben ser os mesmos para a muller que para o home. E no Parlamento francés, en 1848, Victor Considerant levantouse para dicir que unha Constitución que concede o voto ao esmoleiro, ao doméstico e ao analfabeto -que en España existe- non pode negarllo á muller. Non é desde o punto de vista do principio, é desde o temor que aquí se expuxo, fóra do ámbito do principio -cousa dolorosa para un avogado-, como se pode vir discutir o dereito da muller a que sexa recoñecido na Constitución o de sufraxio. E desde o punto de vista práctico, utilitario, de que acusades á muller? É de ignorancia? Pois eu non podo, por enoxosas que sexan as estatísticas, deixar de referirme a un estudo do señor Luzuriaga achega do analfabetismo en España.

Fai el un estudo cíclico desde 1868 ata o ano 1910, nada máis, porque as estatísticas van moi lentamente e non hai en España outras. E sabedes o que di esa estatística? Pois di que, tomando os números globais no ciclo de 1860 a 1910, obsérvase que mentres o número total de analfabetos homes, lonxe de diminuír, aumentou en 73.082, o da muller analfabeta diminuíu en 48.098; e referíndose á proporcionalidade do analfabetismo na poboación global, a diminución nos homes é só de 12,7 por cen, en tanto que nas femias é do 20,2 por cen. Isto quere dicir simplemente que a diminución do analfabetismo é máis rápida nas mulleres que nos homes e que de continuar ese proceso de diminución nos dous sexos, non só chegarán a alcanzar as mulleres o grao de cultura elemental dos homes, senón que o excederán. Iso en 1910. E desde 1910 seguiu a curva ascendente, e a muller, hoxe día, é menos analfabeta que o home. Non é, pois, desde o punto de vista da ignorancia desde o que se pode negar á muller a entrada na obtención deste dereito.

Outra cousa, ademais, ao home que ha de votar. Non esquezades que non sodes fillos de home tan só, senón que se reúne en vós o produto dos dous sexos. En ausencia miña e lendo o diario de sesións, puiden ver nel que un doutor falaba aquí de que non había ecuación posible e, con espírito herdado de Moebius e Aristóteles, declaraba a incapacidade da muller.

A iso, un só argumento: aínda que non queirades e se por seica admitides a incapacidade feminina, votades coa metade do voso ser incapaz. Eu e todas as mulleres a quen represento queremos votar coa nosa metade masculina, porque non hai dexeneración de sexos, porque todos somos fillos de home e muller e recibimos por igual as dúas partes do noso ser, argumento que desenvolveron os biólogos. Somos produto de dous seres; non hai incapacidade posible de vós a min, nin de min a vós.

Descoñecer isto é negar a realidade evidente. Negádeo se queredes; sodes libres diso, pero só en virtude dun dereito que  (perdoádeme a palabra, que digo só pola súa claridade e non con espírito agresivo) detentades, porque vos destes a vós mesmos as leis; pero non porque teñades un dereito natural para poñer á marxe á muller.

Eu, señores deputados, síntome cidadán antes que muller, e considero que sería un profundo erro político deixar á muller á marxe dese dereito, á muller que espera e confía en vós; á muller que, como ocorreu con outras forzas novas na revolución francesa, será indiscutiblemente unha nova forza que se incorpora ao dereito e non hai senón que empuxala a que siga o seu camiño.

Non deixedes á muller que, se é regresiva, pense que a súa esperanza estivo na ditadura; non deixedes á muller que pense, se é avanzada, que a súa esperanza de igualdade está no comunismo. Non cometades, señores deputados, ese erro político de gravísimas consecuencias. Salvades á República, axudades á República atraéndovos e sumándovos esa forza que espera ansiosa o momento da súa redención.

Cada un fala en virtude dunha experiencia e eu fálovos en nome da miña propia. Eu son deputada pola provincia de Madrid; percorrina, non só en cumprimento do meu deber, senón por agarimo, e moitas veces, sempre, vin que aos actos públicos acudía unha concorrencia feminina moi superior á masculina, e vin nos ollos desas mulleres a esperanza de redención, vin o desexo de axudar á República, vin a paixón e a emoción que poñen nos seus ideais. A muller española espera hoxe da República a redención súa e a redención do fillo. Non cometades un erro histórico que non teredes nunca bastante tempo para chorar; que non teredes nunca bastante tempo para chorar ao deixar á marxe da República á muller, que representa unha forza nova, unha forza nova; que foi simpatía e apoio para os homes que estaban nos cárceres; que sufriu en moitos casos como vós mesmos, e que está anhelante, aplicándose a si mesma a frase de Humboldt de que a única maneira de madurar para o exercicio da liberdade e de facela accesible a todos é camiñar dentro dela.

Señores deputados, pronunciei as miñas últimas palabras neste debate. Perdoádeme se  molestei, considero que é a miña convicción a que fala; que ante un ideal defenderíao ata a morte; que poñería, como dixen onte, a cabeza e o corazón no prato da balanza, de igual modo Breno colocou a súa espada, para que se inclinase en favor do voto da muller, e que ademais sigo pensando, e non por vaidade, senón por íntima convicción, que ninguén como eu serve nestes momentos á República española"