Historia do Hospital de Pontevedra

Antigo hospital en Curros Enríquez

Novo hospital en Loureiro Crespo

O antigo hospital SITUADO na actual a praza de Curros Enríquez ampliouse en diferentes séculos e deu orixe noutra localización ao actual Hospital provincial de Pontevedra. Durante as obras realizadas no marco do plan Urbano II de Pontevedra apareceron cerámicas medievais, restos romanos e deixaron á vista os muros e cimentos do antigo hospital que constaba dunha igrexa, unha capela e un camposanto. O seu primeiro nome foi Hospital do Corpo de Deus, máis tarde Corpus Christi, e ocupaba unha planta maior que do que hoxe é o solar do edificio do Casino Mercantil e Industrial de Pontevedra e a capela das Ánimas, na travesía que hoxe leva o seu nome.

 A súa fundación documéntase no testamento da veciña da Villa Teresa Pérez Fiota tras o seu falecemento o 15 de xullo de 1439. Unha muller con diñeiro e propiedades que viviu na Rúa dá Correaría e foi enterrada no cemiterio de San Bartolomé , lugar que na actualidade ocupa o Liceo Casino de Pontevedra. Pérez Fiota doaba con destino a un novo hospital, exento á xurisdición parroquial, unhas casas da súa propiedade existentes nese lugar (actual praza de Curros Enríquez). Sobre este documento o Museo de Pontevedra custodia a " Ejecutoria de preito entre frei Agustín Domínguez cos Confrades do Corpus Christi da Vila de Pontevedra sobre os bens pertencentes ao Hospital de Corpus Christi, na cal se atopa a escritura de fundación do devandito Hospital outorgada por Teresa Pérez Fiota no 16 de xuño de 1439". A defunta deixaba como usufructuaria de todos os seus bens á súa irmá Elvira, que sería a primeira co-administradora do novo hospital co clérigo de San Ciprián de Aldán, Marcos Fernandez. No seu testamento Teresa deixou claro que era condición dos traballadores: "asistir aos pobres enfermos, carecía dea estipulacións precisas no testamento, non poñéndose outra condición que a de que homes e mulleres que fosen recibidos habían de ser limpos, que non estivesen embriagados, nin promovesen rifas e pendencias, pois en caso tal poderían ser despedidos para outro hospital calquera, de acordo co seu desexo xeral de que fose a institución caritativa que creaba para que os seus pobres atopen nel albergue, e da xestión do hospital fíxose cargo a Confraría do Corpus Christi, pero noutro documento, do 5 de decembro de 1530, deixaba clara a mala administración do hospital por parte da mesma, xa que bens e rendas desviábanse en ocasións a outros fins. Sobre o traspaso aos Irmáns da Orde Hospitalaria de San Juan de Deus comentar que o papa San Pio V aprobou a súa fundación en 1572, aínda que outras fontes datan o inicio en 1537. A nova orde "establecía, a servir, asistir e curar aos enfermos pobres e buscar as esmolas para sustentalos", ademais da atención aos fieis e o mantemento dos Hospitais que fosen fundando. Os Irmáns de San Juan de Deus, xa establecidos en Galicia, fixéronse cargo do Hospital de Pontevedra oficialmente o 4 de outubro de 1597, faise efectiva en 1598, coa autorización do concello e en presenza de "Alonso da Maza, tenente de alcalde; Payo de Ribeira, don Pedro de Montenegro, Fernando Gutiérrez de Bustillo, os licenciado Pazos, Antonio de Salnés Mariño, rexedores todos, e o procurador xeral Lázaro Gómez". Unha das novas condicións consistía: "Que a orde de preferencia de recepción de enfermos establecésese así: primeiro os veciños da Villa, daquela os dos arredores e xurisdición de Pontevedra, e en terceiro lugar os peregrinos que foren e viñeren de Santiago de Compostela". Segundo o relato de Fernández Villamil, en base ao documento orixinal de Pérez Fiota en Pontevedra existían en 1600 os seguintes hospitais: O de Santiago (o da Ponte), anexo ao  hospital, que tivo a súa Capela e estivo situado nas inmediacións da Porta da Ponte na antiga fortaleza arzobispal; outro o da nosa Señora do Camiño, relacionado coa leprosería do Gafos; e o de San Juan de Deus e A nosa Señora da Piedade. Coa desamortización de Mendizábal en 1838, Real orde do 2 de outubro, determinouse "que continuase aberto devandito Hospital á cargo do Concello desta cidade, como o tiñan os relixiosos Hospitalarios". En 1886 xurdiu un problema entre o concello e o arcebispo de Santiago polo nomeamento do capelán do hospital. Un conflito que se fixo público na prensa por ambas as partes cando o concello acordou nomear capelán ao presbítero José García Pintos, solicitando ao arcebispo o seu parabén, cuestión que molestou ao prelado ao consideralo unha inxerencia. A cousa chegou a tal punto, que o concello acordou deixar de pagar o consignado para funcións relixiosas e non asistir a ningunha delas en Pontevedra ata que o arcebispo reparase a ofensa; ao final, as augas volveron ao seu leito. O Hospital de San Juan de Deus demoleuse a finais do XIX, o 13 de xullo de 1896, pero consérvase a planta de cimentación baixo a praza. O reloxo orixinal do hospital trasladouse á fachada da Peregrina e consérvanse algunhas tallas da igrexa e as campás.  Ante as protestas dos veciños pola demolición da igrexa, a actual capela das Ánimas foi construída polo marqués de Riestra, Fernando Campo, Aquilino García, Celestino Reguera e Pedro Martínez, segundo reza na placa "que construíron ás súas expensas esta capela no ano de 1898" ( parece que é 1898 xa que o último número está borroso).

 Tradución ó galego do artigo de Milagros Bará no Diario de Pontevedra